ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΝΤΑΣΕΩΝ
- Οι διαφωνίες ανάμεσα στα αδέλφια επιτρέπουν στα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τις επιθυμίες τους, να ανακαλύψουν τα όριά τους, καθώς και αυτά των γονιών τους.
- Τα διαφορετικά δικαιώματα και οι υποχρεώσεις που έχουν τα αδέλφια, λόγω της διαφοράς ηλικίας και διαφορετικές αντίστοιχες ικανότητές τους, δημιουργούν σημαντικό δυναμικό για συγκρούσεις. Έτσι, συχνά υπάρχει ζήλια όταν το ένα παιδί επιτρέπεται ή έχει τη δυνατότητα να κάνει ή να απολαμβάνει περισσότερα πράγματα από όσα το άλλο.
- Οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στα αδέλφια δείχνουν ότι ανταγωνίζονται για την καλύτερη θέση στην καρδιά της μαμάς και του μπαμπά.
- Όταν ανάμεσα στους γονείς υπάρχουν εντάσεις, τα αδέλφια μιμητικά αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο.
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ - ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Γενικοί Χειρισμοί
Η αποδοχή της διαφορετικότητας του κάθε παιδιού, η απονομή δικαιοσύνης και η ίση μεταχείριση με βάση τη διαφορετικότητα αποτελούν θέματα ο χειρισμός των οποίων από τους γονείς επηρεάζει τη σχέση μεταξύ των αδελφών. Τα παιδιά έχουν έντονο το αίσθημα της δίκαιης μεταχείρισης και πληγώνονται όταν αισθάνονται ότι τα αδέλφια τους ευνοούνται.
Η εξισορρόπηση των κοινωνικών προσδοκιών που έχουν οι γονείς σε σχέση με το φύλο των παιδιών τους, με την ανάγκη που έχει κάθε παιδί να βιώσει και να αναπτύξει στοιχεία στο χαρακτήρα του που δε θεωρούνται τυπικά του φύλου του.
Η μεταβίβαση ευθυνών στα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους, να μην προβάλουν υπερβολικές απαιτήσεις σε σχέση με τις δυνατότητές τους.
- Προσπαθήστε να καλλιεργήσετε τα διαφορετικά ενδιαφέροντα που έχουν τα παιδιά σας, ενισχύοντας έτσι και την προσωπικότητα του καθενός. Προσπαθήστε να κάνετε διαφορετικά πράγματα με κάθε παιδί. Δοκιμάστε, για παράδειγμα, να ετοιμάσετε ένα κέικ με το ένα παιδί και με το άλλο φτιάξτε ζωγραφιές που θα τις βάλετε στο δωμάτιό του.
- Παραχωρήστε στο μεγαλύτερο παιδί έναν ασφαλή χώρο όπου θα μπορεί να φυλάσσει τα αγαπημένα παιχνίδια του, όπως ένα ψηλό ράφι ή ένα ντουλάπι που κλειδώνει.
- Τα περισσότερα παιδιά είναι συναισθηματικά δεμένα με ορισμένα προσωπικά τους αντικείμενα. Χαρίστε του ένα μεγάλο κουτί ή ένα μπαούλο για να φυλάει φωτογραφίες, κουκλάκια, παλιά αγαπημένα ρούχα και οτιδήποτε αποτελεί γι’ αυτό κάτι ξεχωριστό.
- Χωρίστε τα παιχνίδια σε δύο διαφορετικούς σωρούς και αφήστε το καθένα να παίξει με τα δικά του. Με αυτόν τον τρόπο κάθε παιδί αισθάνεται ότι έχει τα δικά του παιχνίδια αναπτύσσοντας έτσι το αίσθημα της ιδιοκτησίας ενώ τους δίνεται η ευκαιρία να παίξουν παράλληλα.
- Αφιερώστε χρόνο στο κάθε παιδί ξεχωριστά και μέσα από δραστηριότητες (π.χ. ζωγραφιά) μπορείτε να καταλάβετε την κλίση του παιδιού ή τα ενδιαφέροντα ώστε να υπάρχει η αίσθηση της μοναδικότητας.
- Συγκρίσεις όπως: «γιατί δε συμπεριφέρεσαι όπως ο αδελφός σου;» ή «εσύ είσαι ο μεγάλος πια» εγκλωβίζουν τα παιδιά σε ρόλους που δεν αναλογούν στην ηλικία τους.
Τι κάνει ο γονιός όταν γίνεται καυγάς
Πολύ συχνά δίνουμε σημασία μόνο στους καβγάδες και όχι στις στιγμές συνεννόησης τις οποίες μοιράζονται τα παιδιά μας. Εάν εστιάσουμε την προσοχή μας στους καβγάδες, ίσως τελικά δεν παρατηρήσουμε ότι τα παιδιά μας παίζουν για πολλή ώρα μαζί χωρίς να τσακώνονται, ή να προσβάλλουν το ένα το άλλο. Προφανώς, γιατί όταν δε μαλώνουν κάνουν λιγότερη φασαρία κι έτσι δεν τα προσέχουμε.
Βασικό είναι να μην ξεχνάμε να τα επιβραβεύουμε για τις όμορφες στιγμές που μοιράζονται, θα το εκτιμήσουν. Τα παιδιά έχουν ανάγκη κι από την αναγνώριση των καθημερινών, έστω μικρών, επιτευγμάτων τους.
Πριν αναφέρουμε ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος παρέμβασης στους καβγάδες, ας αναλογιστούμε γιατί πολλές φορές μένουμε αμέτοχοι. Όταν δεν κάνουμε το παραμικρό για να βοηθήσουμε το παιδί που πολλές φορές υποφέρει, είναι σαν να αναγνωρίζουμε ότι τελικά εκείνο θα είναι πάντα το θύμα και το άλλο ο κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Κυρίαρχο απέναντι στα αδέλφια του σημαίνει κυρίαρχο και στη σχέση με τους συμμαθητές του, τους γνωστούς του, αργότερα με τους συναδέλφους του στη δουλειά, καθώς και στις προσωπικές του σχέσεις. Το πρώτο πράγμα που θα επιδιώκει θα είναι όχι η ισότιμη σχέση με τους άλλους αλλά ο έλεγχός της, καθώς και η άσκηση επιρροής προκειμένου να επιβεβαιώνει συνεχώς τη δύναμή του. Είναι ένας στόχος που απομονώνει το άτομο και το κάνει ιδιαίτερα ευάλωτο στις καταστάσεις. Ένας «ηγέτης» δε χρειάζεται κανέναν να τον στηρίζει, δε δείχνει ποτέ τα συναισθήματά του, απλώς τα καταπιέζει. Επικίνδυνη στάση γιατί με την πρώτη δυσκολία είναι μεγάλη πιθανότητα να γκρεμιστεί ο κόσμος του και να καταρρεύσει.
Το πιο αδύναμο παιδί, από την άλλη, πιστεύει ότι ο ρόλος του είναι να υπομένει το δυνατότερο για πάντα. Νιώθει, παράλληλα, στερημένο από τη βοήθεια των γονιών του και έντονο το αίσθημα της εγκατάλειψης. Έχει άσχημη εντύπωση για τον εαυτό του και αντιμετωπίζει τις καταστάσεις χωρίς αυτοσεβασμό.
Όταν απλώς παρατηρούμε τους καβγάδες τους, ίσως τελικά εγκλωβίζουμε τα παιδιά σε ρόλους που δεν τους ανήκουν και που θα τους αφήσουν σημάδια.
Είναι λάθος, βέβαια, να παρεμβαίνουμε συστηματικά από το πρώτο κιόλας λεπτό του τσακωμού. Το είπαμε και νωρίτερα ότι ο τσακωμός είναι το μέσο για να μάθουμε πώς τα παιδιά βιώνουν τα γεγονότα. Πρέπει, λοιπόν, να τους δίνουμε το χρόνο να εκφράζουν αυτό που θέλουν, να ακούνε το ένα το άλλο, ακόμα και – γιατί όχι – να αναμετρηθούν. Έχουν ανάγκη, λοιπόν, να μένουν και μόνα, μακριά από την ενοχλητική πολλές φορές παρουσία μας, ειδάλλως κινδυνεύουν να εξαρτώνται από εμάς.
Από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν πρέπει να διστάζουμε να παρέμβουμε. Ποιες είναι αυτές; Είναι πολύ συγκεκριμένες: όταν, για παράδειγμα, διαπιστώνουμε ψυχολογική ή σωματική βία σε σημείο που το παιδί κινδυνεύει να πληγωθεί ανεπανόρθωτα. Όταν, επίσης, η λεκτική επίθεση ξεφεύγει από τα όρια και τα παιδιά αρχίζουν να βρίζονται απροκάλυπτα μειώνοντας και θίγοντας το ένα το άλλο. Επίσης, όταν το ίδιο το παιδί βγαίνει πάντοτε χαμένο στους καθημερινούς καβγάδες.
Αν συμμετέχουμε ενεργά και ουσιαστικά στους καβγάδες τους και τους ανοίγουμε νέους δρόμους προσέγγισης και διεκδίκησης των θέσεών τους, τα παιδιά θα αποκτήσουν τελικά αυτοπεποίθηση και αυτονομία. Με αυτόν τον τρόπο θα ενεργοποιήσουμε νέους μηχανισμούς, έως τώρα ανενεργούς, προς όφελος όλης της οικογένειας.
- Αν δύο παιδιά τσακώνονται για το ίδιο παιχνίδι μπορείτε να σταματήσετε τη διένεξή τους δείχνοντάς τους πώς μπορούν να παίξουν και τα δύο με αυτό. Αν, για παράδειγμα, έχουν ένα αυτοκινητάκι, μπορούν να καθίσουν στο πάτωμα και να στέλνουν ο ένας στον άλλον την μπάλα. (αρχικά με την παρουσία και τη συμμετοχή ενήλικα).
- Τα παιδιά μεταξύ τριών με πέντε ετών θα πρέπει να είναι σε θέση να επιλύουν τις διαφορές τους με τα άλλα παιδιά χωρίς την παρέμβαση τρίτων. Αν θέλουν το παιχνίδι τόσο πολύ και οι δύο θα πρέπει να βρουν έναν τρόπο ώστε να παίξουν μαζί.
- Πρώτη, απαραίτητη και σκόπιμη κίνηση, όταν βλέπουμε να ανεβαίνουν οι τόνοι και να πιάνονται στα χέρια, είναι να τα διακόπτουμε κοφτά και σταθερά και να μην επιτρέπουμε να εκφράζονται βίαια σωματικά και λεκτικά.(Εξαρτάται, βέβαια, από την οικογένεια ποια όρια θα θέσει στα παιδιά ανάλογα με τις συνήθειές της. Είναι στη δικαιοδοσία του κάθε γονέα τι έχει σκοπό να ανεχτεί και τι όχι.)
- Αν πιαστούν στα χέρια, πρέπει να τα χωρίσουμε. Επιβάλλεται τότε να στείλουμε τον καθένα στη γωνιά του (στο δωμάτιό του ή στο κρεβάτι ή το γραφείο του), στο δικό του προσωπικό χώρο κατά τη διάρκεια του καβγά ή και μετά, σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να εισβάλει κανείς εκεί.
- Τα χωρίσαμε. Καθένα τώρα στέκεται ήσυχο στη γωνιά του. ΄Ηρθε η στιγμή για διάλογο και συμβουλές. Είναι απαραίτητο βήμα γιατί έτσι θα αποτρέψουμε τη βία.
- Εμείς είμαστε εκείνοι που θα δείξουμε στα παιδιά τις συνέπειες των πράξεών τους, κι εκείνα με τη σειρά τους θα επεξεργαστούν το νόημα αυτού του διαλόγου. Προσοχή όμως δεν πρέπει να τα κρίνουμε για το πώς έπραξαν. Άλλωστε, τις περισσότερες φορές αυτό είναι αδύνατο: σπάνια είμαστε μπροστά όταν ξεσπάει ένας καβγάς κι έτσι δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς ποιός έχει δίκαιο και ποιος άδικο.
- Είναι καλύτερο να αναλάβουμε το ρόλο του μεσολαβητή που θα ακούει τα κάθε παιδί με τη σειρά του να αναλύει τη δική του εκδοχή, θα επιβλέπει αν εκφράστηκαν όλες οι απόψεις και θα εξηγεί στον καθένα τη θέση του άλλου.
- Αρχικά ρωτάμε και στη συνέχεια προσπαθούμε να γεφυρώσουμε τις αντιθέσεις. Αυτό το ξεκαθάρισμα λογαριασμών πρέπει να γίνει παρουσία και των δύο πρωταγωνιστών. Με αυτό τον τρόπο θα αποφύγουμε να νομίσουν ότι μιλάμε πίσω από την πλάτη τους.
- Πότε μιλάμε? Σε ορισμένες περιπτώσεις πρέπει να περιμένουμε να ηρεμήσουν, αν για παράδειγμα είναι πολύ θυμωμένα και δεν καταλαβαίνουν από λόγια. Σε άλλες περιπτώσεις αντίθετα, είναι καλύτερα να μιλάμε τη στιγμή του καβγά. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των συνεσταλμένων παιδιών τα οποία όταν βγαίνουν εκτός εαυτού σε έναν καβγά, μπορούν επιτέλους να ξεσπάσουν το θυμό και την αγανάκτησή τους.
Βιβλιογραφία
Οικογένεια και όρια – Συστημική προσέγγιση, Βασιλική Παπαδιώτη-Αθανασίου
Επιτέλους μη μαλώνετε! Πρέπει να παρεμβαίνουμε στους καβγάδες των παιδιών μας; Nicole Prieur, Isabelle Gravillon
Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών. Daniel Goleman
